Ένας φανατικός υπέρμαχος της συλλογικής δράσης
της Μαρία Νέτσικα
φωτογραφίες: Heinz Troll
Σταθερός και φανατικός υπέρμαχος της συλλογικής δράσης, ο Παναγιώτης Γεωργιάδης, λίγο πριν την αποχώρησή του από τη θέση του διευθυντού των Δρόμων του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος, μου μίλησε για τη διαδρομή του στους φορείς του κρασιού. Από τα χρόνια του Διεπαγγελματικού Συνδέσμου Οίνου Ονομασίας Προέλευσης της Νάουσας σε αυτά της Ένωσης Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα της Βορείου Ελλάδος, έργο της ζωής του όπως το αποκαλεί, για να καταλήξει στη δικιά του οινοποιία, την Αργατία στο Ροδοχώρι της Νάουσας, όπου του εύχομαι να έχει μια εξίσου πετυχημένη πορεία.
Παναγιώτη, ζεις και πλέον -αφήνοντας τη διεύθυνση των Δρόμων του Κρασιού- θα εργάζεσαι αποκλειστικά στο Ροδοχώρι Νάουσας, για το οποίο γνωρίζω από πρώτο χέρι πως είσαι και πολύ υπερήφανος. Το χωριό σου έχει παράδοση στην αμπελοκαλλιέργεια;
Το Ροδοχώρι δημιουργήθηκε το 1922 από πρόσφυγες από τον Πόντο. Είναι ένα χωριό που έγινε εκ του μηδενός, με πολύ σκληρή δουλειά. Η περιοχή πριν ήταν δάσος. Και όσον αφορά στο αμπέλι και το κρασί, όχι δεν υπάρχει παράδοση. Οι γονείς μας ασχολιόντουσαν μέχρι το 1935 με την κτηνοτροφία και στη συνέχεια, κυρίως μετά το '40, με τη δεντροκαλλιέργεια. Βέβαια όλοι είχαν κάποια αμπέλια, επειδή τα είχαν φέρει από τον Πόντο, ήταν όμως σταφύλια επιτραπέζια για βρώση και φυσικά τα απόσταζαν για να φτιάξουν τα τσίπουρα.
Νομίζω πως πριν αρχίσεις να ασχολείσαι με το κρασί, είχες φύγει για κάποια χρόνια από εκεί;
Σωστά. Μετά το γυμνάσιο στη Νάουσα σπούδασα διοίκηση επιχειρήσεων στα ΤΕΙ Θεσσαλονίκης (τότε ΚΑΤΕΕ) και στη συνέχεια ασχολήθηκα με το εμπόριο αγροτικών προϊόντων. Δούλεψα για 7 χρόνια στις λαϊκές αγορές της Αθήνας. Παράλληλα ασχολιόμουνα όμως και με πολιτιστικά θέματα, μέσω συλλογικών δράσεων στο χωριό. Οργανώναμε θεατρικές και μουσικές εκδηλώσεις που αφορούσαν τον τόπο. Και από το 1990 ξεκίνησε η ενασχόλησή μου με το κρασί.
Κάπου τότε πρέπει να γνωριστήκαμε, όταν ανέλαβες τον Διεπαγγελματικό Σύνδεσμο Οίνου Ονομασίας Προέλευσης της Νάουσας. Πως προέκυψε αυτή η εξέλιξη;
Μέσω της Χαρούλας (η γεωπόνος και ειδικός αμπελουργίας Δρ. Χαρούλα Σπινθηροπούλου είναι σύζυγος του Παναγιώτη Γεωργιάδη) που με ειδοποίησε για το ότι είχε προκύψει μια θέση στον Διεπαγγελματικό Σύνδεσμο της Νάουσας. Ήθελαν υπεύθυνο υλοποίησης εκπαιδευτικών προγραμμάτων για τους αμπελουργούς και τους οινοποιούς της περιοχής. Εγώ, εκείνο τον καιρό βέβαια, ήμουν στην Αθήνα και η δουλειά που έκανα μου άρεσε. Ασχολιόμουν με τα προϊόντα του τόπου μου, ερχόμουν σε επαφή με πολύ κόσμο και από οικονομικής φύσεως ήταν πολύ συμφέρουσα. Αλλά από την άλλη, ήταν μια δουλειά χωρίς προοπτικές. Έτσι θεώρησα πως έκλεισε ο κύκλος της Αθήνας και δέχτηκα τη θέση στον Σύνδεσμο. Μου άρεσε η ιδέα και σαν περιεχόμενο δουλειάς, γιατί ταίριαζε στη λογική μου. Ήταν μια συλλογική δράση η οποία δεν είχε μόνο κοινωνική υφή. Είχε σχέση και με την οικονομία και την ανάπτυξη γενικότερα. Θεώρησα ότι μου ταίριαζε και πολιτικά, παρόλο που –στην αρχή τουλάχιστον- είχε να κάνει μόνο με μεγάλους οινοπαραγωγούς. Υπήρχαν όμως και οι αμπελουργοί και οι, ελάχιστοι τότε, μικροί οινοποιοί. Και το κρασί το ίδιο, αν και δεν είχα σχέση μαζί του, είχε πίσω του έναν μύθο. Βέβαια, ο μεγάλος μύθος ήταν ο Γιάννης Μπουτάρης. Κι όταν σου λέει ο Μπουτάρης θαρθείς μαζί μας και θα κάνουμε αυτό και εκείνο, δεν μπορείς παρά να δεχθείς.
Ας μιλήσουμε λίγο για τον Διεπαγγελματικό της Νάουσας, γιατί σίγουρα ήταν μια σημαντική προσπάθεια που έθεσε τις βάσεις για τη δημιουργία επόμενων συλλογικών φορέων. Πότε και πως δημιουργήθηκε;
Η ιδέα για τη δημιουργία του Διεπαγγελματικού ξεκίνησε το 1987, όταν η Νάουσα ανακηρύχθηκε Διεθνής Πόλη Αμπέλου και Οίνου (όπως κατά καιρούς υπήρξαν η Θεσσαλονίκη, η Θήβα και άλλες πόλεις). Το καταστατικό του υπογράφηκε το 1988 και στη συνέχεια επανδρώθηκε με στελέχη. Η Χαρούλα ήταν η γεωπόνος και εγώ, όπως σου είπα, προσλήφθηκα ως διοικητικό στέλεχος τον Οκτώβριο του 1990. Ήταν η πρώτη παρόμοια συλλογική προσπάθεια στην Ελλάδα και η μοναδική που δούλεψε.
Μετά από μερικά χρόνια όμως έπαψε να λειτουργεί. Γιατί πιστεύεις;
Ο Διεπαγγελματικός Σύνδεσμος της Νάουσας σταμάτησε να λειτουργεί το 1995. Τώρα, για ποιους λόγους μια τέτοια πετυχημένη προσπάθεια, με τόσο ευνοϊκές προϋποθέσεις δεν μπόρεσε να συνεχιστεί; Γιατί, το ότι ήταν πετυχημένη, το θεωρώ βέβαιο. Εγώ πιστεύω ότι ένας λόγος ήταν η αδυναμία του Vaeni (Οινοποιητικός Συνεταιρισμός Νάουσας) να έχει ουσιαστική άποψη στο Διοικητικό Συμβούλιο. Το Vaeni είχε μόνο αρνητική ή, ας πούμε, μια κερδοσκοπική άποψη. Με τη λογική δηλαδή, του: αν κάτι μας συμφέρει το υποστηρίζουμε, αν δεν μας συμφέρει δεν πρέπει να γίνει. Το Vaeniαποχώρησε το 1993, γιατί κάναμε ελέγχους στα αμπέλια. Αυτός ήταν ο λόγος. Δεν ήθελαν να είναι πλέον μέλη γιατί θεωρούσαν ότι χρησιμοποιόταν ο Σύνδεσμος ενάντια στα δικά τους συμφέροντα. Φυσικά, ένα λάθος που γινόταν εκείνα τα χρόνια ήταν ότι ο Διεπαγγελματικός προσπαθούσε να κάνει πολλά πράγματα βιαστικά. Δεν μπορείς όμως να εφαρμόσεις κάτι, αν δεν υπάρχει η ωριμότητα της αποδοχής. Και η αλήθεια είναι ότι εφαρμόστηκαν κάποιες πολιτικές λίγο σκληρές και απότομες, οι οποίες, ουσιαστικά, δεν είχαν και νομική κάλυψη. Γινόταν επιχειρηματικά. Όπως για παράδειγμα λέει τώρα ένας οινοποιός «εγώ δίνω τόσα euroτο στρέμμα αν μου βγάλεις όπως τα θέλω τα σταφύλια…». Και όταν το εφαρμόζει ένας επιχειρηματίας, δεν λες τίποτα, αποφασίζεις αν θα το κάνεις ή όχι. Όταν όμως εφαρμόζεται στο σύνολο της ζώνης, εκεί πλέον αρχίζεις και φωνάζεις. Και οι αντιδράσεις ήταν πολύ έντονες, επειδή είχαν άμεσες σχέσεις με το εισόδημα των παραγωγών. Γιατί εμείς ελέγχαμε όλα τα αμπέλια, ζυγίζαμε τα σταφύλια επιτόπου, παρουσία του αμπελουργού, και μετά την κατάσταση τη στέλναμε στη Διεύθυνση Γεωργίας, η οποία βάσει αυτής αποφάσιζε ποια αμπέλια είναι υπέρβαρα και δεν μπορούν να δώσουν σταφύλια για κρασί Ονομασίας Προέλευσης. Νομίζω ότι δεν έχει ξαναγίνει τέτοιο πράγμα στην Ελλάδα. Στη συνέχεια βέβαια, στα χρόνια που ακολούθησαν, φάνηκε ότι αυτή η δουλειά ήταν πάρα πολύ σοβαρή και ουσιαστική. Δημιούργησε συνειδήσεις και απόψεις. Απέδειξε ότι μια σωστή πολιτική γύρω από το αμπέλι μπορεί να έχει πολύ σοβαρά αποτελέσματα πάνω στο κρασί. Αυτό σίγουρα καλλιεργήθηκε. Απλώς, δεν υπήρξε το βάθος χρόνου για να δώσει τα συλλογικά αποτελέσματα.
Μάλιστα. Οπότε το 1993 έφυγε ο Συνεταιρισμός.
Και κατά κάποιον τρόπο, χάθηκε το κοινωνικό πρόσωπο του Διεπαγγελματικού. Ο οποίος όμως λειτούργησε ακόμη 2 χρόνια. Ο πιο σοβαρός λόγος για τη διάλυσή του ήταν η δύσκολη χρηματο-οικονομική κατάσταση της Μπουτάρη, που αδυνατούσε να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της. Αλλά όταν χάνεις τη Μπουτάρη, χάνεις και το Vaeni, αντιλαμβάνεσαι πως δεν μπορείς να λειτουργήσεις. Εγώ είχα αντιληφθεί λίγο νωρίτερα πως έπρεπε να διευρυνθεί η βάση στην οποία στηριζόταν ο Σύνδεσμος και είχαμε ξεκινήσει κάποια προσπάθεια με τη Γουμένισσα και τη Ραψάνη για να δημιουργηθεί ένα κοινός φορέας. Δεν υπήρχε όμως η ωριμότητα. Έτσι έφτασε κάποια στιγμή που ο Σύνδεσμος δεν μπορούσε να ικανοποιήσει τις καθημερινές του ανάγκες, την ύπαρξη ενός στελέχους.
Κι έτσι χάθηκε ο Διεπαγγελματικός…
Ο οποίος φυσικά άφησε τους Δρόμους του Κρασιού. Αν δεν είχε προϋπάρξει ο Διεπαγγελματικός, δεν πιστεύω πως θα γινόταν οι Δρόμοι. Εγώ θυμάμαι και στις εκδηλώσεις που φτιάχναμε, στο 1ο Οινολογικό Συνέδριο όπου παρουσιάστηκαν τα αποτελέσματα του τετράχρονου ερευνητικού προγράμματος του Ινστιτούτου Οίνου στη Νάουσα, στον διαγωνισμό χωρικής οινοποίησης που διοργανώσαμε το 1994 σύμφωνα με τα πρότυπα του O.I.V. (Διεθνής Οργάνωση Αμπέλου και Οίνου) και ουσιαστικά από εκεί ξεκίνησε η ιδέα για τον διεθνή διαγωνισμό της Θεσσαλονίκης…, παντού, πως όλοι οι οινοπαραγωγοί εκείνα τα χρόνια μιλούσαν για τη Νάουσα. Έδινε μια συνολική εικόνα σαν ζώνη και έδειξε πως όταν υπάρχει συντονισμένη προσπάθεια μπορούν να υπάρξουν αποτελέσματα που ξεφεύγουν από τα στενά της κάθε εταιρείας. Και όλοι θέλανε να κάνουν κάτι ανάλογο.
Οι Δρόμοι του Κρασιού της Μακεδονίας είχαν όμως ήδη δημιουργηθεί.
Ναι, από τον Μάιο του 1993, 15 οινοπαραγωγοί είχαν φτιάξει την ΕΝ.Ο.Α.Μ. (Ένωση Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα της Μακεδονίας) με στόχο να δημιουργήσουν τους Δρόμους του Κρασιού. Ήταν πολύ έξυπνη κίνηση, επειδή ο κοινός στόχος εξυπηρετούσε όλους τους εμπλεκόμενους. Κι ακόμη κι αν δεν τους εξυπηρετούσε, σίγουρα δεν τους ενοχλούσε γιατί δεν είχε εμπορικό σκοπό. Νομίζω πάντως, πως οι οινοπαραγωγοί θέλανε να βρεθούνε μαζί. Θέλανε να συμμετέχουνε σε έναν κοινό φορέα. Και οι Δρόμοι του Κρασιού ήταν η έξυπνη αφορμή. Ακόμη και τώρα τους αρέσει αυτή η «οικογένεια», με όλα τα προβλήματα που μπορεί να έχει, σαν κάθε οικογένεια. Εμείς, ως Διεπαγγελματικός Νάουσας, συμμετείχαμε σαν παρατηρητές. Αλλά, δεν ξέρω, εμένα, μου άρεσε αυτή η ιστορία και την παρακολουθούσα συνέχεια. Στην αρχή χωρίς να έχω καμιά σχέση, από το 1995 άρχισε μια χαλαρή οικονομική σχέση και το 1996 ανέλαβα την υλοποίηση του προγράμματος του Οργανισμού της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας Θεσσαλονίκη '97 με τίτλο «Δρόμοι του Κρασιού και Γαστρονομία».
Απ' ότι θυμάμαι, η ΕΝ.Ο.Α.Μ. μέχρι τότε είχε ήδη υλοποιήσει κάποιες μελέτες, εκδηλώσεις κλπ. και μετά αποφάσισε να αναστείλει για ένα διάστημα τη λειτουργία της. Γιατί αλήθεια;
Η ΕΝ.Ο.Α.Μ. τότε ασχολιόταν αποκλειστικά με το τουριστικό κομμάτι. Ήταν η εποχή που εσείς -εσύ, ο Ανέστης (Μπαμπατζιμόπουλος) και ο Χρήστος Καρράς- είχατε ξεκινήσει, σαν επιτροπή, τον έλεγχο των οινοποιείων που συμμετείχαν. Κάναμε μια μελέτη για τους Δρόμους του Κρασιού στο πλαίσιο του Retex και το 1995, υποβάλλαμε και την πρόταση για το LeaderII. Εκείνο όμως που είχε καλλιεργηθεί ανάμεσα στα μέλη -και πιστεύω πως ήταν λάθος- ήταν ότι θα υπάρχουν προγράμματα και θαρθούνε πολλά λεφτά. Και γι' αυτό μην ανησυχείτε και… όλα καλά. Επειδή όμως αυτό καθυστερούσε, άρχισαν να δημιουργούνται κάποιες γκρίνιες, κάποιες τριβές που εγώ θεωρούσα, επειδή ήξερα πως τα προγράμματα πάντα καθυστερούν, πως υπήρχε κίνδυνος ακόμη και να διαλύσουν την εταιρεία. Εκεί έκανα την πρόταση να αφήσουμε το γραφείο και να αναστείλουμε τη λειτουργία μέχρις ότου βγει το πρόγραμμα. Και όντως, αυτό έγινε. Θεωρώ πως η ανταπόκριση των οινοποιών ήταν άψογη. Έδειξαν ότι αντιλαμβάνονται την κατάσταση και αντιδρούν αντίστοιχα. Παράλληλα όμως υπήρχε και το πρόγραμμα της Πολιτιστικής με το οποίο κάναμε πολλές εκδηλώσεις, εκδώσαμε βιβλία, φυλλάδια. Ακουγόταν οι Δρόμοι του Κρασιού, ήμασταν συνεχώς στην επικαιρότητα. Και όταν, τον Δεκέμβριο του 1997, μας ήρθε η απάντηση από το Υπουργείο για την έγκριση του προγράμματος, ξαναστήθηκε η εταιρεία, με γραφεία και προσωπικό και άρχισε στην ουσία να υλοποιείται και να αναδεικνύεται η πρωτοβουλία.
Με ποιόν τρόπο;
Τότε, και αυτό θεωρώ πως ήταν αρκετά πρωτοποριακό για τα ελληνικά δεδομένα, η λογική μου έλεγε πως έπρεπε να στοχεύσουμε καθαρά πάνω στα επισκέψιμα οινοποιεία και να μην δαπανήσουμε χρήματα σε επενδύσεις τύπου δεξαμενές. Είχα μελετήσει από πριν πολύ πάνω στη συγκεκριμένη πρωτοβουλία του Leader, οπότε ήμουν αρκετά προετοιμασμένος και γνώστης των απαιτήσεών της και έτσι φτιάξαμε ένα πρόγραμμα στοχευμένο καθαρά πάνω στους Δρόμους του Κρασιού. Συν ότι δημιουργήσαμε κι ένα κομμάτι κοινών δράσεων με συμμετοχές σε εκθέσεις, πραγματοποίηση εκδηλώσεων, συνεδριών, εκδόσεων, την υλοποίηση του διεθνούς διαγωνισμού οίνου Θεσσαλονίκης κ.α. Ενέργειες που είχαν σχέση με τον τουρισμό, με τον πολιτισμό και δημιούργησαν την εξωστρεφή εικόνα της ένωσης, η οποία με τη σειρά της βοήθησε στην ανάπτυξή της. Δηλαδή, άρχισαν να γράφονται νέα μέλη. Οι οινοπαραγωγοί από 15 γίνανε 17, 20, 22, 25 και σήμερα 37. Το 2002, όταν προστέθηκε και η διαδρομή της Ηπείρου, άλλαξε και η ονομασία. Πλέον είναι Ένωση Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα της Βορείου Ελλάδος. Βέβαια όλα αυτά έγιναν γιατί υπήρχε, μια καθαρή άποψη -ας πούμε- από την πλευρά μου για το πώς έπρεπε να προχωρήσουμε, την οποία τη σεβόντουσαν οι οινοπαραγωγοί. Και, ότι και να λέμε, ένα πολύ σημαντικό κομμάτι σε όλη αυτή την ιστορία ήταν ο Γιάννης Μπουτάρης, με τις ιδέες και τις απόψεις του, γιατί σε επίπεδο πολιτικής δεν παίζεται. Υπήρχε ένα πολύ καλό teamκαι ακόμη και αυτοί που δεν πολυκαταλάβαιναν δεν ήταν αρνητικοί. Άρα, υπήρχε αυτή η αίσθηση του ότι είμαι σε μια καλή οικογένεια, η οποία μπορεί να έχει τις αδυναμίες της και τις διαφορές της, αλλά είναι μαζί και πιστεύω πως αυτή είναι και η πιο σοβαρή κατάκτηση των Δρόμων του Κρασιού. Η οποία αίσθηση συνεχίζει να υπάρχει. Τώρα βέβαια, όσο μεγαλώνει, θέλει μια διαφορετικού είδους διαχείριση για να ενσωματώσει σιγά-σιγά και τα νέα μέλη.
Αναφέρεσαι στα νέα συνεργαζόμενα μέλη, δηλαδή τους ξενώνες, εστιατόρια, ταβέρνες κλπ. που εισήλθαν με τη διεύρυνση των Δρόμων του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος;
Ναι, πιστεύω πως η καινούργια ολοκληρωμένη μορφή των Δρόμων με προτάσεις διαμονής, φαγητού, αγοράς παραδοσιακών προϊόντων κλπ. έχει μέλλον και μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης, απλώς θέλει δουλειά. Σήμερα, έχουν γραφεί, ως μέλη, περίπου 125 τέτοιου είδους επιχειρήσεις, θεωρώ όμως πως το πρόγραμμα δεν έχει ολοκληρωθεί, ποτέ δεν πρόκειται να ολοκληρωθεί γιατί είναι δυναμικό. Απλώς, έχει μπει το νερό στο αυλάκι. Προσωπικά πιστεύω πως αυτή η οικογένεια πρέπει να μεγαλώσει κι άλλο, για να έχει οικονομική αυτοδυναμία αλλά και να αναπτύξει την επιχειρηματική της δράση με ενέργειες για παράδειγμα στο εξωτερικό, όπου σίγουρα θα έχει πολύ καλή εικόνα.
Ωραία! Και τώρα, μετά από όλα αυτά, γιατί φεύγεις από την ΕΝ.Ο.Α.Β.Ε.;
Εγώ πιστεύω πως έχω κλείσει τον κύκλο μου σαν επαγγελματίας-στέλεχος στην ΕΝ.Ο.Α.Β.Ε. Που σημαίνει πως, ότι είχα να δώσω το έδωσα -κι εγώ έδωσα ότι είχα και δεν είχα σ' αυτή τη δουλειά. Και το λέω κυριολεκτώντας, πως έκανα ότι μπορούσα να κάνω… ως άνθρωπος. Φυσικά το έκανα γιατί μου άρεσε, δεν με πίεσε κανένας. Απλώς λόγω χαρακτήρα, όταν ένα αντικείμενο αρχίζει και με κουράζει, που έχει σχέση και με την ηλικία και με τον χρόνο και με την απόσταση από το σπίτι μου, τότε αποχωρώ. Και αυτή τη στιγμή που η ΕΝ.Ο.Α.Β.Ε. έχει διαχειριστικές κυρίως ανάγκες, σε επίπεδο ιδεών και πολιτικής παράγει σημαντικά -όπως και πάντα βέβαια, μόνο που υπήρχα και εγώ σαν ο άνθρωπος που τις φίλτραρε- τώρα λοιπόν, ήρθε ο καιρός να ασχοληθώ με την Αργατία, την οινοποιία που φτιάξαμε με την Χαρούλα στο Ροδοχώρι -που έτσι θα αποκτήσει αμπελουργική παράδοση- και με τα κρασιά μας. ■
Δημοσιεύτηκε στο τεύχος Νο 26 – Καλοκαίρι 2008 του Wine Plus magazine
