του Κωστή Ζαφειράκη
Αλπικά λιβάδια, άγρια δροσιά ακόμα και τον Αύγουστο, ρόμπολα, απίθανα δάση με οξιές, κοκκινόπευκα, μαυρόπευκα, λύκοι, ζαρκάδια και αρκούδες. Η ζώνη ανάμεσα στις κορυφές του Λύγκου και του Μαυροβουνίου, όπου βρίσκονται η Βάλια Κάλντα και το Αρκουδόρεμα, χαρακτηρίστηκε Εθνικός Δρυμός της Πίνδου, το 1966. Έχει έκταση 129.000 στρέμματα κι από το 1987 ανήκει στη λίστα με τις 12 πιο ευαίσθητες περιοχές του πλανήτη. Κάτι περισσότερο γνωρίζει ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου, ο οποίος έχει γράψει τον ύμνο της Βάλια Κάλντα (ζεστή κοιλάδα, στα βλάχικα).
Η περιπέτεια στη Βάλια Κάλντα ξεκινάει λίγο έξω από το Περιβόλι - ιστορικό χωριό με τους κατοίκους του να πρωτοστατούν σε όλους τους απελευθερωτικούς αγώνες. Το σπίτι του Ρήγα Φεραίου βρίσκεται στην κεντρική πλατεία. Στο κτίριο του Δασαρχείου, ο κυριολεκτικά Ρομπέν των Δασών και δασολόγος Γιώργος Τζατζάνης δίνει στους ταξιδιώτες τις καλύτερες οδηγίες για την απόλυτη περιπλάνηση στην άγρια φύση. Ο χωματόδρομος δεν είναι δύσβατος (ακόμα κι ένα αμάξι πόλης συμπεριφέρεται καλά, ωστόσο μ' ένα όχημα-πάνθηρα τα πράγματα γίνονται ευκολότερα). Σαφώς υπάρχουν και ζώνες άβατες, μπορείτε, όμως, πεζοπορώντας ή και σκαρφαλώνοντας ακόμα, να ανακαλύψετε κοσμογονικές ομορφιές, όπου δεν φτάνουν ποτέ ρόδες ούτε πόδια… ανθρώπων. Αρκούδων και λύκων, σίγουρα. Οι κορυφές του βουνού Αυγό και οι λίμνες Φλέγκα (στα 1900 μέτρα), εκτός από δυνατές εικόνες είναι γεμάτες από χολιγουντιανούς θρύλους, αφού κάποτε εδώ έβρισκαν καταφύγιο φοβεροί και τρομεροί ληστές.
Σαμαρίνα
Πανέμορφο βλαχοχώρι, σε απίστευτο υψόμετρο -το υψηλότερο χωριό της Ελλάδας, στα 1450 μέτρα. Βρίσκεται στο Σμόλικα. Πήρε το όνομά του από το Santa Maria ή από το Sagmarium, δηλαδή σαμάρι (;). Επικρατούν και οι δύο απόψεις. Η τοπική οικονομία βασίζοταν κάποτε στην κτηνοτροφία, την υλοτομία, τα μάλλινα υφάσματα και την κατασκευή σαμαριών. Διάσημο για τους αγιογράφους του αλλά και για τα θρυλικά «παιδιά της Σαμαρίνας» που σκοτώθηκαν στην ηρωική έξοδο του Μεσολογγίου. Δείτε την τρίκλιτη βασιλική της Κοίμησης της Θεοτόκου με το θαυματουργό δένδρο που φύτρωσε στη στέγη, πάνω από το ιερό. Δείτε ακόμα τα πέτρινα αρχοντικά (του Μητσιομπούνα, του Κιλιμπογκίνη, του Χατζημίχου) και τις παλιές πέτρινες βρύσες.
Το ρέμα της Βάλια Κίρνα
Όχι μακριά από τη Σαμαρίνα. Ακολουθώντας το δασικό δρόμο καταλήγεις στους καταρράκτες και τη Δρακόλιμνη (όπου ζουν αλπικοί τρίτωνες) στους πρόποδες του Σμόλικα.
Η Αγία Παρασκευή
Βυζαντινό μοναστήρι με μοναδικό ξυλόγλυπτο τέμπλο που εικονίζει τον Παράδεισο. Βρίσκεται 7 χιλιόμετρα έξω από τη Σαμαρίνα κι ήταν κάποτε το ορμητήριο κλεφτών και αρματολών.
Σμίξη
Πήρε το όνομα της από την ένωση των οικισμών Μπίγκας και Πικακάδων. Είναι το κοντινότερο στο χιονοδρομικό κέντρο της Βασιλίτσας και το πιο τουριστικό από τα βλαχοχώρια. 300 ετών και βάλε είναι οι πέτρινες βρύσες που βρίσκονται διάσπαρτες στο χωριό. Το παλιό σχολείο στην πλατεία έχει μετατραπεί σε ξενώνα. Λένε πως όσοι πίνουν νερό από τη βρύση «Βαρύ» στη θέση Πανόραμα, στον δρόμο για Σμίξη, βαριακούν… Την ιστορική μνήμη συμπληρώνουν τα παραδοσιακά πέτρινα σπίτια των Έξαρχου, Φασέγκα, Νασίκα, Μπουκουβάλα.
Αβδέλα
Από δω κατάγονται οι πρώτοι κινηματογραφιστές των Βαλκανίων, Γιαννάκης και Μιλτιάδης Μανάκιας -οι προτομές τους βρίσκονται στην κεντρική πλατεία. Η κληρονομιά που άφησαν; Χιλιάδες φωτογραφίες και δεκάδες ταινίες-ντοκιμαντέρ για τα Βλαχοχώρια, τη Θεσσαλονίκη, το Μοναστήρι. Στο «Βλέμμα του Οδυσσέα» του Αγγελόπουλου γίνεται αναφορά στους αδελφούς Μανάκια. Πάνω από 2500 Αβδελλιώτες μαζεύονται τα καλοκαίρια εδώ.
Kρανιά
Είναι το μοναδικό βλαχοχώρι με μόνιμους κατοίκους -περίπου 300. Από δω κατάγεται ο Σοφοκλής Γκαρμπολάς ο οποίος δημιούργησε στα 1875 στην Θεσσαλονίκη την πρώτη ελληνική εφημερίδα, τον «Ερμή». Δείτε τις εξαιρετικές τοιχογραφίες στην εκκλησία των Αγίων Πάντων.
Τα πέτρινα θαύματα
Το πεντάτοξο γεφύρι Σπανού (στο δρόμο από τα Γρεβενά προς Κρανιά, λίγο πριν από το Κηπουριό) είναι το μεγαλύτερο σωζόμενο πέτρινο γεφύρι της Μακεδονίας -ανακατασκευάστηκε το 1846. Στον Σταυροπόταμο, λίγο παρακάτω, το τρίτοξο γεφύρι του Αζίζ Αγά, κτίστηκε το 1727 και είναι από τα ομορφότερα γεφύρια της περιοχής. Στο ψηλότερο σημείο του είχε κι ένα κουδούνι που προειδοποιούσε τους διαβάτες για τον κίνδυνο των ισχυρών ανέμων. Τα γεφύρια του Ματσαγκάνη στον δρόμο Γρεβενών - Κρανιάς και του Σταμπέκη, πηγαίνοντας από την Κρανιά στη Μηλιά. Το γεφύρι του Ζιάκα, στο δρόμο από τα Γρεβενά προς το Περιβόλι. Ονομάζεται και Τουρκογέφυρο, γιατί λένε, κάποιος Τούρκος είχε χρηματοδοτήσει την κατασκευή του.
Που κοιμάμαι:
Βάλια Νόστρα. Παραδοσιακή αρχιτεκτονική με σύγχρονα στοιχεία στο εσωτερικό και εξαιρετική θέα. Στη Σμίξη (τηλ. 24620 80151).
Casa La Mundi (Το σπίτι του Βουνού). Λίγο έξω από τη Σμίξη, στη διασταύρωση με το χωριό Λάβδα, στο δρόμο για Βασιλίτσα. Τριγύρω απίθανο δάσος με μαυρόπευκα (τηλ. 24620 25555).
Αρχοντικό Δασκάλου. Παραδοσιακός ξενώνας στη Σμίξη (τηλ.24620 85175).
Βάλια Κάλντα. Στο Περιβόλι (τηλ. 24620 82020).
Λα Νόι. Παραδοσιακός ξενώνας στη Σαμαρίνα (τηλ. 24620 95660).
Αχίλλειον. Στο 2ο χιλιόμετρο Γρεβενών-Κοζάνης (τηλ. 24620 85600).
Μηλιώνη. Με παραδοσιακό στυλ, στην είσοδο της πόλης (τηλ. 24620 23223).
Που τρώω:
Αξεπέραστο ατού της περιοχής είναι η αριστουργηματική βλάχικη κουζίνα. Ντόπια κρέατα, πρόβειο κεμπάπ, κοντοσούβλι, κοκορέτσι, χοιρινή τηγανιά, λουκάνικα, γίδα βραστή…το μενού είναι ατελείωτο. Να φάτε οπωσδήποτε, λαγκίτες, σαϊρλί και γλυκό ρύζι για επιδόρπιο.
Στα εστιατόρια του Βάλια Νόστρα και του Casa la Mundi θα βρείτε ελληνική δημιουργική κουζίνα.
Στην Αετοφωλιά της Πίνδου, παραδοσιακή ταβέρνα στο Περιβόλι σερβίρουν μαγειρευτά και σχάρα (τηλ. 6974 554554).
Στο εστιατόριο Αυλαίς στα Γρεβενά. Θρυλικές συνταγές με μανιτάρια της περιοχής-εδώ γίνεται και σύναξις των μανιταροφάγων της Δυτικής Μακεδονίας (Πλατεία 25ης Μαρτίου 6, τηλ. 24620 24620)
Τι αγοράζω:
Φρέσκα και αποξηραμένα άγρια μανιτάρια, μανιτάρι τουρσί, μανιτάρι σε λάδι ή σκόνη, ακόμη και μανιτάρι γλυκό του κουταλιού. Στο Μανιτάρι στα Γρεβενά (13ης Οκτωβρίου 43, τηλ. 24620 28101). ■
Δημοσιεύτηκε στο τεύχος Νο 15 – Οκτώβριος 2006 του Wine Plus magazine
