Ο καρπός του σησαμιού είναι μια μικρή κάψουλα, που σκάει, όταν ωριμάζει και ξεχύνονται από μέσα του χιλιάδες μικρά «διαμαντάκια»: οι σησαμόσποροι. Γι΄αυτό ο Αλή Μπαμπά, στις «Χίλιες και Μια Νύχτες», όταν ήθελε να του φανερωθούν οι κρυμμένοι θησαυροί του, πρόσταζε συμβολικά: «Σουσάμι άνοιξε!». Το σουσάμι θεωρείται πολύτιμος λίθος της παγκόσμιας διατροφής, αλλά στην Ελλάδα ζει… τον μύθο του, μόνο την περίοδο της νηστείας!
 
Στη Μέση Ανατολή η καλλιέργειά του έχει παράδοση 3.000 χρόνων. Στην Ελλάδα ήρθε πολύ αργότερα, έγινε όμως γρήγορα βασικό συστατικό της διατροφής. Ο Ξενοφώντας, ο Ηρόδοτος και ο Αριστοφάνης γράφουν για μεγάλους κήπους με σησάμι που καλλιεργούσαν στην εποχή τους. Ο Ιπποφάντης αναφέρει ότι οι γυναίκες άλειφαν το πρόσωπο με σησαμέλαιο για να μειωθούν οι φακίδες. Ξέρουμε ακόμη, ότι οι αρχαίοι Έλληνες όταν πήγαιναν στον πόλεμο, είχαν πάντα μαζί τους σπόρους σησαμιού, για να τους δίνουν ενέργεια. Μέχρι και στο Ακρωτήρι της Σαντορίνης, που καταστράφηκε το 1628 π.Χ., έχουν βρεθεί σπόροι σησαμιού.
 
Μπορεί το σουσάμι να έχαιρε υψηλής εκτίμησης από τους αρχαίους Έλληνες, στις μέρες μας όμως καλλιεργείται πλέον ελάχιστα. Ένας από τους λόγους που έχει εξαφανιστεί η συγκεκριμένη καλλιέργεια είναι ότι η συγκομιδή του είναι δύσκολη, καθώς πρέπει να γίνεται πολύ προσεκτικά, με το χέρι. Έτσι, δεν ανοίγουμε την πόρτα σε μια εναλλακτική καλλιέργεια με προοπτικές, αλλά εισάγουμε την ποσότητα που χρειαζόμαστε από την Ανατολή και κυρίως από την Ινδία. Από την άλλη, εξάγουμε προϊόντα σησαμιού, όπως ταχίνι και χαλβά σε ποσοστό που φτάνει το 50%!
 
Οι κρυμμένοι θησαυροί
Κάθε σποράκος σησαμιού περιέχει πάνω από 80 θρεπτικές ουσίες. Περιέχει επίσης δύο κρυμμένους θησαυρούς: πολύτιμες φυτικές πρωτεΐνες και ακόρεστα λιπαρά οξέα. Τα θρεπτικά συστατικά του, όταν συνδυαστούν με τροφές που περιέχουν λυσίνη (ξηροί καρποί, όσπρια) παράγουν πρωτεΐνες, όμοιες με τις ζωικές. Έτσι, την περίοδο της νηστείας, ενδείκνυται η κατανάλωσή του, γιατί υποκαθιστούμε τα ζωικά και γαλακτοκομικά προϊόντα που στερούμαστε. Μάλιστα, είναι ιδανική τροφή για χορτοφάγους και κυρίως για τους χορτοφάγους που δεν τρώνε τίποτα ζωικό.
Τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα που περιέχει (σε ποσοστό 40%) είναι ο δεύτερος κρυμμένος θησαυρός που κρύβουν αυτά τα μικρά σποράκια. Είναι οξέα που δεν μπορεί να συνθέσει ο οργανισμός και χρειάζεται να τα «εισάγει» μέσω της διατροφής του.
Αυτοί είναι λίγοι μόνο από τους λόγους για τους οποίους πρέπει να καταναλώνουμε σουσάμι και τα προϊόντα του, όλη τη διάρκεια της χρονιάς.
Δεν σας έπεισα ακόμα;
Ακούστε! Η συστηματική κατανάλωση σησαμιού:
- έχει αντιγηραντικές ιδιότητες
- ρυθμίζει την υπέρταση
- προλαμβάνει τον καταρράκτη
- μειώνει τη χοληστερίνη
- λειτουργεί ως αγχολυτικό
- έχει αντιοξειδωτικές ιδιότητες και προλαμβάνει τον καρκίνο.
 
Ταχίνι vs ζάχαρη: 1-0
«Ταχίνι» σημαίνει πολτός σησαμιού κι αυτό ακριβώς είναι. Ο αλεσμένος φυσικός πολτός από αποφλοιωμένους και ξηρούς σησαμόσπορους. Μάλιστα στη Μεσόγειο παρασκευάζεται με ωμό σουσάμι, ενώ στην Ανατολή με καβουρδισμένο σουσάμι κι έχει εντελώς διαφορετική γεύση. Βέβαια, μπορεί να είναι πιο νόστιμο καβουρδισμένο, αλλά ωμό είναι πιο υγιεινό επειδή διατηρούνται τα θρεπτικά συστατικά και δεν αλλάζει η χημική δομή των λιπαρών του.
Το ταχίνι βρίσκεται ψηλά στη λίστα με τις πιο θρεπτικές, γεμάτες ενέργεια, παγκόσμιες τροφές. Είναι μια βόμβα πρωτεΐνης (20% περίπου) και ακόρεστων λιπαρών, γι΄ αυτό τον λόγο αντικαθιστά σε περιόδους νηστείας τα ζωικά προϊόντα κι όχι μόνο. Στο Άγιο Όρος την περίοδο της νηστείας βάζουν ταχίνι αντί ελαιόλαδου σε όλα τους τα φαγητά. Και είναι πεντανόστιμα! Στα γαστρονομικά μου ταξίδια επίσης, συνάντησα πολλές μαμάδες που αντικαθιστούσαν το αυγολέμονο με ταχινολέμονο και έδεναν με αυτό τις σάλτσες στα φαγητά. Και δεν πρόκειται να ξεχάσω ποτέ την τρομερή σούπα Βαρβάρα, που δοκίμασα στα Δωδεκάνησα. Δένεται με ταχίνι και σερβίρεται με μπόλικο σουσάμι και ρόδι. Ήταν μια σούπερ γεύση που μου έδωσε σούπερ ενέργεια για όλη τη διάρκεια της ημέρας! Το πιο απλό που μπορείτε να κάνετε εσείς, είναι να φάτε για πρωινό μια χορταστική φέτα ψωμί με μέλι και να αντικαταστήσετε το βούτυρο με ταχίνι. Επίσης, δοκιμάστε να βάλετε μια κουταλίτσα και στον καφέ σας! Το ταχίνι είναι ιδανικό υποκατάστατο γάλακτος και ζάχαρης και μάλιστα με περισσότερες ευεργετικές ουσίες.
 
Ταχίνι + ζάχαρη= χαλβάς
Ο σησαμένιος χαλβάς ονομάζεται στην Ελλάδα χαλβάς του εμπορίου ή μακεδονικός χαλβάς. Κυκλοφορεί σε χιλιάδες παραλλαγές: με αμύγδαλα, με αποξηραμένα φρούτα, με κακαό κ.ο.κ. Ήρθε στη χώρα μας από την Ανατολή, από πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν κυρίως στη Μακεδονία. Είναι πολύ δημοφιλής στη Μέση Ανατολή, στη Ρωσία και τη Βόρειο Αφρική. Στην υπόλοιπη Ευρώπη και τις ΗΠΑ είναι σχεδόν άγνωστος. Φτιάχνεται με μια μπελαλίδικη διαδικασία που θέλει μεράκι και δεξιοτεχνία. Η ζάχαρη, η γλυκόζη και η χαλβαδορίζα (ένα βότανο που εισάγεται από τη Ρωσία) ψήνονται μέχρι να καραμελώσουν και ενσωματώνονται στον ζεστό σησαμοπολτό, δηλαδή στο ταχίνι. Λίγο πριν κρυώσει το μίγμα ανακατεύεται με ξηρούς καρπούς ή άλλα υλικά, μπαίνει σε φόρμες και είναι έτοιμο. Ο φρέσκος σησαμένιος χαλβάς είναι μια γευστική εμπειρία που πρέπει οπωσδήποτε να την αναζητήσετε!
 
Σουσάμι + μέλι = νόστιμο παστέλι
Το αγαπημένο μας παστέλι φτιάχνεται από δυο διατροφικούς θησαυρούς. Από μέλι και από σουσάμι. Βράζουμε το μέλι και όταν δέσει ρίχνουμε μέσα ελαφρά καβουρντισμένο σουσάμι και ανακατεύουμε συνεχώς. Απλώνουμε το μίγμα σε ειδική επιφάνεια για να κρυώσει και μετά το κόβουμε σε κομμάτια. Τόσο απλό, που μπορούμε να το κάνουμε και σπίτι μας. Το παστέλι είναι ένα εξαιρετικό συμπλήρωμα διατροφής. Και πολύ γλυκό, επίσης!
 
Σησαμέλαιο
Ένας ακόμα θησαυρός που κρύβει μέσα του το σουσάμι, είναι το σησαμέλαιο! Ο σπόρος του περιέχει 45-63% σησαμέλαιο. Αυτό το φυτικό λάδι είναι βασικό συστατικό στις περισσότερες ανατολίτικες κουζίνες και χρησιμοποιείται όπως το ελαιόλαδο στη Μεσόγειο. Μπαίνει σε όλα τα φαγητά και τα γλυκά και περιχύνεται ωμό πάνω από τις σαλάτες. Μπορεί να ζεσταθεί σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες χωρίς να καεί και ταγκίζει πολύ δύσκολα. Εκτός από αντιοξειδωτικές έχει και αντικαταθλιπτικές ιδιότητες(!), γι' αυτό χρησιμοποιείται πολύ στην παραδοσιακή κινέζικη ιατρική.
 
Οι διαιτολόγοι λένε και ξαναλένε να προσέχουμε τι τρώμε, γιατί η φύση δεν μας δίνει μόνο τροφές για να επιβιώσουμε, αλλά μας παρέχει και όλα όσα θωρακίζουν τον οργανισμό μας και προλαμβάνουν τις ασθένειες. Το σουσάμι είναι μια τέτοια τροφή-βάλσαμο για τον ανθρώπινο οργανισμό. Και μάλιστα, ο άνθρωπος το έχει πάρει χαμπάρι χιλιάδες χρόνια πριν. Τώρα δεν μένει παρά να το εκτιμήσουμε ξανά. ■

Δημοσιεύτηκε στο τεύχος Νο 38 – Μάρτιος 2011 του Wine Plus magazine