της Μαρίας Νέτσικα
Αν γυρίσουμε πίσω στη δεκαετία του '70, ο όρος «βιολογικό κρασί» ήταν συνδεδεμένος με αμπελουργούς με μακριά μαλλιά και ξεβαμμένα T-shirts, που παρήγαγαν κρασιά περισσότερο για την ιδεολογία παρά για τη γεύση.
Ευτυχώς, αυτά πλέον είναι παρελθόν. Σήμερα η βιολογική καλλιέργεια και τα κρασιά της είναι συνδεδεμένα με την ποιότητα. Εξελίσσονται πλέον σε μόδα και είναι μία από τις πιο γρήγορα αναπτυσσόμενες κατηγορίες στις κάβες.
Φυσικά, μέχρι το 1950, όλη η αμπελοκαλλιέργεια ήταν βιολογική. Ακόμη, βλέπετε, δεν ήταν γνωστά τα συνθετικά λιπάσματα και ζιζανιοκτόνα, οπότε οι αμπελουργοί χρησιμοποιούσαν αποκλειστικά οργανικά προϊόντα.
Ακολούθησε όμως, η «πράσινη επανάσταση» με τα χημικά παρασκευάσματα να θεωρούνται ότι πιο μοντέρνο και προοδευτικό στην καλλιέργεια. Εμφανιζόταν ως σωτήρες, και για δύο δεκαετίες κυριάρχησαν στις καλλιέργειες σε ολόκληρη την υφήλιο.
Οι αντιδράσεις άρχισαν με το κίνημα «επιστροφή στη φύση» του 1970, όταν οι καταναλωτές άρχισαν να ανησυχούν για την καταστροφή του περιβάλλοντος, αλλά και για τη μακροπρόθεσμη επίδραση των χημικών που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή των όσων τρώμε και πίνουμε.
Σήμερα οι επιστήμονες πιστεύουν ότι όλες αυτές οι χημικές ενώσεις συσσωρεύονται στο σώμα μας και καθώς η χρήση τους μετρά μόλις μερικές δεκαετίες, δεν μπορούμε ακόμη να είμαστε σίγουροι για τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα. Έτσι, τα σύγχρονα διατροφικά ενδιαφέροντα -περιλαμβάνοντας και τις γενετικά τροποποιημένες τροφές, τις τροφικές δηλητηριάσεις από χαλκό, την ασθένεια των τρελών αγελάδων, τη νόσο των πτηνών, ακόμη και την πρόσφατη γρίπη των χοίρων κλπ.- κατέληξαν στη σημερινή διάθεση για βιολογικά προϊόντα.
Τι σημαίνει βιολογική αμπελοκαλλιέργεια;
Δίνοντας έναν γενικό ορισμό, θα πούμε ότι η βιολογική καλλιέργεια είναι ένα ολοκληρωμένο σύστημα παραγωγής και διαχείρισης αγροτικών προϊόντων, που προστατεύει το περιβάλλον σε όλα τα στάδια διαχείρισης του οικοσυστήματος, προασπίζοντας ταυτόχρονα την υγεία των καταναλωτών. Κύριο χαρακτηριστικό της είναι η απουσία χημικών λιπασμάτων, ζιζανιοκτόνων, φυτοφαρμάκων, ορμονών και άλλων χημικών ουσιών σε όλα τα στάδια της παραγωγής.
Για τη βιολογική αμπελοκαλλιέργεια συγκεκριμένα, η νομοθεσία καθορίζει ότι: σαν λίπασμα χρησιμοποιείται μόνο κοπριά ζώων, η προστασία του αμπελιού από τους εχθρούς γίνεται αποκλειστικά με βιολογικά μέσα, ενώ ο χαλκός και το θειάφι χρησιμοποιούνται για την προστασία από τον περονόσπορο και το ωίδιο (πρόκειται για τις δύο πιο συνηθισμένες αρρώστιες που προσβάλλουν το αμπέλι).
Οι αμπελουργοί αποκτούν το σχετικό πιστοποιητικό μετά από μία περίοδο παρακολούθησης από σχετικές εταιρείες. Αυτό το διάστημα διαφέρει από χώρα σε χώρα, όμως συνήθως ο ελάχιστος χρόνος που απαιτείται για να θεωρηθεί το έδαφος ελεύθερο από χημικά κατάλοιπα είναι 3 χρόνια.
Υπάρχουν προδιαγραφές για τη βιολογική οινοποίηση;
Καταρχάς, είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι ο όρος «βιολογικό κρασί» δεν υφίσταται. Θα έχετε ασφαλώς προσέξει ότι στις ετικέτες διαβάζουμε την ένδειξη «κρασί από σταφύλια βιολογικής καλλιέργειας». Κι αυτό γιατί η βιολογική οινοποίηση δεν πιστοποιείται, αφού δεν υπάρχει, ακόμη, σχετικός επίσημος ευρωπαϊκός Κανονισμός.
Ωστόσο, απ' ότι φαίνεται, είμαστε κοντά στη στιγμή του «ευρωπαϊκού βιολογικού κρασιού». Την 1η Ιανουαρίου 2009 -μετά από σχεδόν δύο δεκαετίες στις οποίες η βιολογική γεωργία αναπτύχθηκε, τα βιολογικά προϊόντα εδραίωσαν τη θέση τους στην αγορά και αποτελούν σήμερα συνείδηση για τους καταναλωτές- ο Κανονισμός (ΕΟΚ) 2092/91 αντικαταστάθηκε από τον Κανονισμό 834/2007, (με κανόνες εφαρμογής, τους κανονισμούς 889/2008 και 1235/2009). Με αυτόν αναμέναμε ότι θα εισαχθεί για πρώτη φορά το πλαίσιο μέσα από το οποίο θα μπορεί να γίνει η πιστοποίηση του βιολογικού κρασιού.
Η Επιτροπή ωστόσο, καθυστερεί. Και πιο συγκεκριμένα αναμένει τα αποτελέσματα του χρηματοδοτούμενου από την ΕΕ ερευνητικού προγράμματος ORWINE, που έχει στόχο να δημιουργήσει ένα θεσμικό πλαίσιο για τη βιολογική αμπελοκαλλιέργεια και οινοποίηση. Στο πρόγραμμα, που βρίσκεται εδώ και καιρό σε εξέλιξη, συμμετέχουν 11 φορείς από 4 χώρες (Ιταλία, Φινλανδία, Ελβετία και Γερμανία), ενώ μέσω του ευρωπαϊκού τμήματος της IFOAM (Διεθνής Ομοσπονδία των Κινημάτων Οικολογικής Γεωργίας) συμμετέχουν και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, η Πορτογαλία, η Ισπανία, η Ουγγαρία και η Βουλγαρία. Οι προτάσεις του προγράμματος, μετά από έρευνα τριών ετών σε διάφορους τομείς της αμπελοκαλλιέργειας και οινοποίησης, υποβλήθηκαν την άνοιξη του 2009 και η Επιτροπή αναμένεται ότι θα προχωρήσει στη θέσπιση των Κοινοτικών προδιαγραφών για τη βιολογική οινοποίηση, λίγο αργότερα, μέσα στο 2009.
Η βιολογική αμπελοκαλλιέργεια και παραγωγή κρασιού στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα, η βιολογική γεωργία, η οποία αναπτύσσεται με πολύ γρήγορους ρυθμούς έναντι της συμβατικής-παραδοσιακής, έχει αποκτήσει τα τελευταία χρόνια φανατικούς φίλους, αλλά και εχθρούς.
Πιο συγκεκριμένα, η βιολογική καλλιέργεια του αμπελιού, με βάση τις στρεμματικές αποδόσεις, είναι η δεύτερη στη χώρα μας, με ποσοστό 10% επί του συνόλου των καλλιεργειών. (Την πρώτη θέση με μεγάλη διαφορά -δηλαδή με ποσοστό που αγγίζει το 59%- την κατέχει η καλλιέργεια της ελιάς). Σε αυτό το ποσοστό βεβαίως, εκτός από την καλλιέργεια της οιναμπέλου, περιλαμβάνονται η καλλιέργεια των επιτραπέζιων σταφυλιών και της σταφίδας.
Όσον αφορά στην παραγωγή κρασιού από αμπέλια βιολογικής καλλιέργειας, πολλοί μικροί παραγωγοί, αλλά παράλληλα και συνεταιρισμοί και μεγάλες οινοποιητικές μονάδες δραστηριοποιούνται σε πολλές περιοχές της χώρας (Νάουσα, Δράμα, Θεσσαλονίκη, Αττική, Νεμέα, Μαντινεία, Φθιώτιδα, Ηράκλειο). Έτσι, τα τελευταία χρόνια, η παραγωγή, όπως και η κατανάλωση κρασιού από σταφύλια βιολογικής καλλιέργειας στην Ελλάδα βαίνει συνεχώς αυξανόμενη. Παρότι δεν είναι ακόμη ανάλογη σε μέγεθος με αυτές άλλων κρατών, εξακολουθεί να διαμορφώνεται. Πρόσφατα στοιχεία εκτιμούν ότι η κατανάλωση ξεπερνά το 1.000.000 φιάλες. Μεγάλο ρόλο σε αυτή τη στροφή της καταναλωτικής συμπεριφοράς έπαιξε η συνεχώς αυξανόμενη ευαισθητοποίησή μας στα θέματα που αφορούν στο περιβάλλον μέσα στο οποίο ζούμε, τις συνθήκες με τις οποίες διαβιώνουμε και φυσικά τη διατροφή μας. Και βεβαίως, ένας ακόμη παράγοντας που συνέβαλλε στην ανάπτυξη της βιολογικής καλλιέργειας του αμπελιού είναι η οικονομική ενίσχυση που δόθηκε στους παραγωγούς. ■
Πηγές: www.orwine.org, www.ifoam.org
Δημοσιεύτηκε στο τεύχος Νο. 32, Οκτώβριος 2009 του Wine Plus magazine
