της Μαρίας Νέτσικα
Δημοσιεύτηκε στο τεύχος Νο. 44 του Wine Plus magazine
Ήταν Δεκέμβριος πριν από 21 χρόνια, όταν επισκέφτηκα για πρώτη φορά το Chianti. Συνταξιδιώτης στο νοικιασμένο Fiat ο φίλος και συνάδελφος Γιάννης Κουλελής. Αποστολή μας το να γνωρίσουμε τα κρασιά και τα επισκέψιμα οινοποιεία της Ιταλίας, από τον βορρά μέχρι τον νότο. Εκείνα τα χρόνια η έννοια «επισκέψιμο οινοποιείο» μόλις άρχιζε να διαμορφώνεται στην Ευρώπη. Στα οινοποιεία σε υποδέχονταν οι ίδιοι οι οινοποιοί. Έτσι στο οινοποιείο Prunotto στην Alba συναντήσαμε τον γηραιό και αυστηρό κύριο Beppe Colla και στον Antinori μας περίμενε ο διάσημος πλέον οινολόγος Giacomo Tachis. Όλο το ταξίδι ήταν υπέροχο, η Τοσκάνη όμως αποδείχτηκε ένα όνειρο. Από τότε, σε κάθε επίσκεψη στον ευλογημένο αυτό τόπο, ξέρω πως και μόνο η ομορφιά του θα ξεκουράσει το βλέμμα μου. Η αρμονία θα γαληνέψει το είναι μου. Και τα κρασιά του, η γαστρονομία του θα ικανοποιήσουν κάθε γαστριμαργικού ύφους επιθυμία μου.
Στην τελευταία μου επίσκεψη ενημερώθηκα για τα καινούργια σχέδια των οργανώσεων του Chianti Classico, τα οποία και θα σκοπεύω να σας μεταφέρω. Προηγουμένως όμως, προτείνω να επιχειρήσουμε μια σύντομη επισκόπηση των χαρακτηριστικών της ζώνης.
Το Chianti Classico με μια ματιά
Το Classico ήταν η πρώτη από τις υποπεριοχές του Chianti που διεκδίκησαν και απέκτησαν την ένδειξη D.O.C.G. (Denominazione di Origine Controllata e Garantita). Η έκταση των αμπελώνων του φτάνει τα 7.100 εκτάρια.
Τα εδάφη των αμπελώνων εμφανίζουν ποικιλία τύπων και δεν υπάρχει σαφής σύνδεση μεταξύ της γεωλογίας και της γεύσης του κρασιού. Ορισμένοι από τους περισσότερο γνωστούς τύπους εδάφους είναι οι:
· Galestro: εύθραυστο, με διαδοχικά ασβεστολιθικά και αμμώδη στρώματα
· Macigno: αμμώδες
· Alberese: συμπαγές, συνδυασμός αργιλώδους και ασβεστολιθικού
Το υψόμετρο των αμπελώνων ποικίλει από 250 έως τα 600 μέτρα και το κλίμα είναι ηπειρωτικό με κρύους χειμώνες και θερμά καλοκαίρια. Η θερμοκρασία το καλοκαίρι μπορεί να φτάσει στους 35°C ακόμη και τους 40°C. Οι βροχοπτώσεις κυμαίνονται σε 700-800 mm ετησίως, με μεγαλύτερη συχνότητα στους φθινοπωρινούς και τους ανοιξιάτικους μήνες. Προσφάτως και εκεί ο καιρός έχει αποδειχτεί αρκετά απρόβλεπτος, με τις ημερομηνίες του τρύγου να μετακινούνται όλο και νωρίτερα, λόγω των υψηλών θερμοκρασιών κατά την περίοδο της ωρίμανσης.
Το κλειδί όμως του Chianti είναι το Sangiovese, η ερυθρή ποικιλία στην οποία βασίζεται το κρασί τους.
Παράδοση vs μοντερνισμός
Την εποχή που πρωτοπήγα, οι πιο ανήσυχοι οινοποιοί της Τοσκάνης είχαν αρχίσει να απομακρύνονται από το Sangiovese και να στρέφονται στις γνωστές ποικιλίες του Bordeaux, το Cabernet Sauvignon και το Merlot. Αυτή η στροφή συνοδεύτηκε αναπόφευκτα και από τη χρήση καινούργιων μικρών δρύινων βαρελιών (barriques των 225 l) σε αντιδιαστολή και αντικατάσταση των παραδοσιακών μεγάλων Botti (1.000 l) που φτιαχνόταν από ξύλο Σλοβενικής δρυός. Έτσι, και στην οινική σκηνή της Τοσκάνης (όπως και σε πολλές άλλες παγκοσμίως) δημιουργήθηκε το δίπολο: παράδοση vs νεωτερισμός, που εκφράστηκε τόσο σε όρους ποικιλιακούς, όσο και χρήσης βαρελιών.
Οι «μοντερνιστές» φαινόταν να κερδίζουν, με τα Super Tuscan κρασιά να κατακτούν μεγάλη αναγνώριση και αποδοχή. Αυτά τα κρασιά, βεβαίως, έπρεπε να κυκλοφορούν με την ένδειξη IGT Toscana (Τοπικός Οίνος Τοσκάνης) χωρίς καμία αναφορά του Chianti στην ετικέτα τους.
Ωστόσο, πρόσφατα καταγράφουμε τη στροφή των οινοποιών της ζώνης στη δημιουργία κορυφαίων κρασιών αποκλειστικά ή κυρίως από Sangiovese. Η νομοθεσία έχει ελαφρώς τροποποιηθεί, δίνοντας τη δυνατότητα στους παραγωγούς του Chianti Classico να παράγουν μονοποικιλιακά Sangiovese. Όσο περίεργο και να φαίνεται, ναι, δεν την είχαν προηγουμένως! Η ονομασία προέλευσης υποχρέωνε στη χρήση και άλλων ποικιλιών, έστω και σε μικρό ποσοστό. Επίσης επιτρέπεται πλέον, στην ποικιλιακή σύνθεση του κρασιού να εμφανίζονται σε ποσοστό έως 20% οι ντόπιες ποικιλίες Canaiolo και Colorino ή οι διεθνείς Merlot και Cabernet Sauvignon.
Αυτό που τελικά συμβαίνει σήμερα είναι ότι οι περισσότερο αξιόλογοι οινοποιοί έχουν στη γκάμα τους τόσο ετικέτες Chianti Classico Riservas όσο και IGT Toscana.
Και για του λόγου το αληθές σας παραθέτω πέντε περίφημα Super Tuscans που παράγονται από 100% Sangiovese:
· Ceparello – Isole e Olena
· Flaccianello – Fontodi
· La Pergole Torte – Montevertine
· Fontalloro – Fattoria di Delsina
· Sassoalloro – Biondi Santi
Sangiovese
Η πρώτη τεκμηριωμένη εμφάνιση του Sangiovese χρονολογείται στον 15ο αιώνα. Ομολογουμένως είναι μια δύσκολη ποικιλία, διαθέτει όμως ισχυρή προσωπικότητα! Επίσης, είναι γενετικά ασταθής (όπως το Pinot Noir) το οποίο σημαίνει ότι οι κλώνοι της διαφέρουν σημαντικά. Υπάρχουν δύο βασικοί: το grosso (επίσης γνωστό ως dolco ή gentile) και το piccolo (επίσης γνωστό ως forte ή montanino). Εκτός αυτών βρίσκουμε και πολλά συνώνυμα: Brunello, Montepulciano, Morellino, Pignolo, Sangioveto, Prugnolo gentile και άλλα.
Τη δεκαετία του 1970 υπήρξε μια αμπελουργική επανάσταση στο Chianti. Οι αμπελώνες «εκμοντερνίστηκαν», όμως στην αναμπέλωση χρησιμοποιήθηκαν κλώνοι που δίνουν υψηλή μεν παραγωγή, ασθενές όμως χρώμα. Έτσι, το 2000 η Διεπαγγελματική Οργάνωση της ζώνης ξεκίνησε τη διαδικασία ταυτοποίησης και αξιολόγησης των κλώνων του Sangiovese. Από τους 239 (!) που αρχικά συμμετείχαν, επιλέχθηκαν 7 ως βέλτιστοι.
Δεν υπάρχει αμφιβολία! Η Τοσκάνη είναι απολύτως αποπλανητική, την καρδιά μου όμως την άφησα στο Chianti Classico, στον πανέμορφο τόπο ανάμεσα στη Φλωρεντία και τη Siena. Εκεί τα χωριά ακουμπούν ανάλαφρα στις κορυφές των λόφων με τις απαλές κλίσεις. Τα διάσπαρτα αγροτόσπιτα δένουν απόλυτα στο τοπίο, και όλος ο τόπος αναδύει τη αύρα του σεβασμού στην ιστορία του.
* D.O.C.(Denominazione di Origine Controllata)
Τα ιταλικά κρασιά Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης. Προέρχονται από καθορισμένες γεωγραφικά περιοχές, παράγονται από συγκεκριμένες ποικιλίες, τα αμπέλια κλαδεύονται σε καθορισμένο σχήμα και η μέγιστη ποσότητα παραγωγής είναι οριοθετημένη. Οι μέθοδοι οινοποίησης και η παλαίωση έχουν επίσης καθοριστεί, όπως και ο ελάχιστος αλκοολικός βαθμός του κρασιού που θα παραχθεί.
" D.O.C.G.(Denominazione di Origine Controllata e Garantita)
Αυτά τα Garantita D.O.C. επικαλούνται εκτός από τις μικρές ποσοτικές αποδόσεις, τον αποκλεισμό των λιγότερο ποιοτικών σταφυλιών και τους αυστηρούς αναλυτικούς και οργανοληπτικούς ελέγχους στους οποίους υπόκεινται.
